Alojzy Bruski przyszedł na świat 7 kwietnia 1914 r. w Piechowicach koło Kościerzyny w rodzinie chłopskiej. Był synem Jana oraz Marii z domu Sikorskiej. W Piechowicach ukończył szkołę powszechną, a następnie w Kościerzynie zdał maturę. W szkole średniej był czynnym harcerzem ? prowadził 18. Drużynę Harcerska Chorągwi Pomorskiej ZHP. Działał w również w ruchu filomackim. Niewykluczone, że tam został mu zaszczepiony bakcyl romantycznej służby dla ojczyzny, który przywiódł go do tragicznej i przedwczesnej śmierci. Rodzice nie mieli pieniędzy na dalsze kształcenie. Pani Maria po cichu odwoływała się do uczuć religijnych syna i skłaniała go do stanu kapłańskiego. Alojzy postanowił jednak sam zadbać o swoje dalsze życie. Wybrał karierę zawodowego wojskowego. Po odbyciu przeszkolenia w Szkole Podchorążych Rezerwy w Różannej, zdecydował się związać swoje życie z Wojskiem Polskim jako żołnierz zawodowy. Skierowano go do Szkoły Podchorążych Piechoty w Komorowie koło Ostrowi Mazowieckiej, którą ukończył w 1937 roku w stopniu podporucznika (promocja 14. rocznika). Przydzielono go do 72. Pułku Piechoty, stacjonującego w Radomiu.

Bierze udział w Wojnie Obronnej 1939 roku jako dowódca I plutonu kompanii ckm 103. Batalionu Strzelców z Rembertowa. W dniu 15 września niszczy w walkach w Miłosnej na skrzyżowaniu Hallera i Kilińskiego 6 samochodów pancernych. Podczas tej akcji ginie generał niemiecki von Fritsch. Bruski przebija się do Warszawy i zostaje ranny podczas jej obrony. Dostaje się do niewoli, z której zbiegł. Ukrywa się w rodzinnych Piechowicach. Wstępuje do konspiracji ? przyjął pseudonim ,,Drwal?. Zostaje Inspektorem AK w Tczewie. Zagrożony aresztowaniem został przeniesiony w 1943 r. do zgrupowania partyzanckiego AK w Borach Tucholskich. Wtedy zmienił pseudonim na ,,Grab?. Samo zgrupowanie partyzanckie AK Inspektoratu Bydgoskiego nazywa się ,,Cisy-100? i składa się z oddziałów ?Świerki -101? (bezpośrednio dowodzone przez Bruskiego), ,,Jedliny 102? oraz “Szyszki 103? . Bruski był drugim dowódcą AK w Borach, po jej twórcy Stefanie Gussie ps. ,,Dan?. Zgrupowanie stoczyło szereg potyczek z Niemcami oraz m. in. rozpoznało stanowiska wyrzutni V-1 i V-2 w rejonie Wierzchucinka (,,Jedliny 102?). W 1944r. Bruski zajął Czersk Świecki oraz przeprowadził największy bój partyzancki w rejonie Osie ? Stara Rzeka – Różanno. W szczytowym okresie w oddziale było ok. 150 ludzi. Sam Bruski zakończył działalność partyzancką 19 stycznia 1945 roku w rejonie Maksymilianowa, a zgrupowanie ,,Cisy -100? w lutym tegoż roku.

W lutym 1945 roku ujawnił się w Bydgoszczy przed LWP. Po wyjaśnieniach złożonych NKWD został komendantem obozu dla internowanych Niemców w Zimnych Wodach (rejon Kapuścisk i Łęgnowa). Przypuszczalnie, mimo ujawnienia nie zaprzestał działalności w strukturach wiernych Rządowi Londyńskiemu. Wiosną 1945 roku podczas ostatniej wizyty w domu rodziców miał oświadczyć, iż działalności patriotycznej nie zaprzestanie i obowiązek żołnierski zna: Jeśli mi przyjdzie zginąć za Ojczyznę ? to trudno.

29/30 kwietnia zbiegł wraz z grupą około 30 żołnierzy do lasu i przyłączył się do Placówki (w czasie wojny AK, po wojnie Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj) w Emilianowie. Wraz ze zbiegłymi żołnierzami oraz częścią swoich dawnych partyzantów stworzył oddział ,,Świerki II?, mający na celu ochronę ludności przed Rosjanami. W maju ,,Świerki II? miały kilka starć z w rejonach: Łabiszyna, Nowej Wsi Wielkiej, Chrośnej i Brzozy Bydgoskiej. W tym samym miesiącu oddział został rozbity w miejscowości Kabat. Samego Bruskiego aresztowano w Bydgoszczy w czerwcu 1945.

Początkowo, wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Poznaniu na sesji wyjazdowej z dnia 31 czerwca został skazany na karę 10 lat pozbawienia wolności. Potem, na osobistą interwencje Bieruta, wyrok zamieniono na karę śmierci i wykonano w więzieniu we Wronkach dnia 17 września 1947 r. Sądzony razem z nim, jego oficer ze ,,Świerków II?, Zbigniew Smoleński skazany był na karę śmierci już w pierwszej instancji i stracony w Bydgoszczy 21 lutego 1946.
Alojzy Bruski był odznaczony: Krzyżem Walecznych oraz Orderem Virtuti Militari V klasy. Pośmiertnie awansowany do stopnie kapitana.

Skazany na 7 lat, w tym samym co Bruski procesie, Andrzej Adamski (ps. ,,Tolek?), sierżant AK, odznaczony Krzyżem Walecznych, sanitariusz oddziału ,,Świerki?, po wojnie niestrudzony propagator pamięci o Bruskim i działalności Armii Krajowej w Borach Tucholskich – m. in. wśród harcerzy z 19. Pomorskiej Drużyny Harcerskiej Lotniczej, mieszkał w Bydgoszczy przy ulicy Jasnej. Spoczywa na cmentarzu przy ulicy Kcyńskiej.

Ciekawostka

Pokłosiem działalności ,,Tolka? wśród członków 19. PDHL jest żyjące przekłamanie historii oddziału ,,Świerki 101?. Otóż, po obozie nad jeziorami Trzebucz w 1980 roku, nieżyjący harcmistrz Mariusz Dopierała wystąpił z propozycją budowy ziemianki nad Małym Trzebuczem. Ziemianka miała spełniać dwojaką rolę: być miejscem postojowym dla harcerzy z 19-nastki oraz… zakamuflowanym pomnikiem ku pamięci żołnierzy ,,Graba?. Same jeziora Trzebucz w logistyce oddziału specjalnego znaczenia nie odgrywały (poza tym, że czasami zimą ? według słów ,,Tolka? – budowano tam szałas dla przechowywania żywności). Budowa wspomnianej ziemianki ruszyła pełną parą, jednak około roku 1983 ją zarzucono. Czas zrobił swoje i rozpoczętą budowę ,,nadgryzł ząb czasu?. Obecnie pozostałości po owej budowie są reklamowane jako atrakcja turystyczna regionu oraz autentyczne pozostałości po partyzanckim bunkrze. Nieskromnie dodam, że sam przyłożyłem do owej historii rękę wraz z kilkoma innymi żyjącymi świadkami powstania owego ,,zabytku?. Można o tym przeczytać w internecie, wpisując hasło: ,,bunkier Trzebucz Mały?.

Bibliografia:

1. J.Rosada, ,,Spełniło się jej ostatnie marzenie życia? “Naji Góchë? nr 6/2006-1/2007 (32-33), s .63.

2. Elżbieta Zawacka, “Słownik Biograficzny Konspiracji Pomorskiej 1939-1945” , cz. 2, Toruń 1996, s. 39-42.

3. Tadeusz Kryska-Karski, ,,Materiały do historii Wojska Polskiego? , Numer 19, Londyn 1986, s. 60 – omyłkowo podaje imię Leon.

4. S. Salomonowicz, ,,Polskie Państwo Podziemne (PPP) 1939-1945? , w: Walka podziemna na Pomorzu w latach 1939-1945 , Toruń, s. 11-50.

5. J. Sznajder, Wspomnienia partyzanta Armii Krajowej z Borów Tucholskich (wojna- konspiracja- “wolność?- zesłanie) 1939-1945 , Toruń 2001.

6. Szlak partyzancki Armii Krajowej z Borów Tucholskich (Przewodnik), Toruń 1995.