Trwa niekończąca się dyskusja na temat odbudowy zachodniej pierzei Starego Rynku. Prezydent Rafał Bruski opowiedział się za jej odbudową, ale wskazał na nierozstrzygniętą co do koncepcji sprawę odbudowy kościoła jezuitów. Jednym z ostatnich głosów w tej sprawie był apel architektów zrzeszonych w SARP, którzy zarekomendowali - na wzór Stadthaus we Frankfurcie nad Menem - stworzenie w miejscu zachodniej pierzei współczesnej architektury. Podejście do odbudowy zachodniej pierzei i argumentacja SARP-u wprowadziła w zadziwienie przewodniczącego Rady ds. Estetyki Miasta Bydgoszczy, prof. Dariusza Markowskiego.

7 kwietnia tego roku Zarząd Główny Stowarzyszenia Architektów Polskich i Rada Prezesów SARP odbyły wyjazdowe posiedzenie w Bydgoszczy. Architekci polscy w swej prestiżowej reprezentacji przeprowadzili "wizję lokalną" w naszym mieście, której rezultatem był apel skierowany do władz i Rady Miasta Bydgoszczy, w którym to apelu polscy architekci zarekomendowali "rezygnację z działań zmierzających do rekonstrukcji pierzei zachodniej Starego Rynku w jej ściśle historycznej formie".

Polscy architekci stwierdzili, że zrekonstruowanie pierzei byłoby "działaniem sprzecznym z obecną filozofią i obowiązującymi doktrynami w konserwacji zabytków propagowanymi przez UNESCO. Polscy architekci powołali się również na autorytet i potrzeby Kościoła. "Takie stanowisko zawiera również potrzeby Kościoła katolickiego, wobec faktu, że istotnym elementem pierzei był kościół Jezuitów, a wedle naszej wiedzy, Kościół nie dąży do jego odbudowy" - wskazali polscy architekci.

Polscy architekci w apelu skierowanym do władz i Rady Miasta Bydgoszczy zarekomendowali zaprojektowanie w miejscu, gdzie została zburzona przez Niemców zachodnia pierzeja, obiektu współczesnej architektury, który z poszanowaniem dziedzictwa kulturowego, służyć będzie miastu i jego mieszkańcom. Wskazali również wzór dla takiego podejścia do koncepcji zabudowy miejsca po zachodniej pierzei - inwestycja Stadthaus we Frankfurcie nad Menem. 

Apel do władz i Rady Miasta Bydgoszczy przez Zarząd Główny SARP został podjęty jednomyślnie (10 głosów za), natomiast spośród 21 członków Rady Prezesów SARP wyłamała się jedna osoba, która była przeciw!

Podejścia polskich architektów do rekonstrukcji zachodniej pierzei Starego Rynku nie podziela prof. zw. dr hab. Dariusz Markowski, który w naszym mieście pełni funkcję przewodniczącego Rady ds. Estetyki Miasta Bydgoszczy. Prof. Markowski przesłał prezydentowi Rafałowi Bruskiemu i bydgoskim radnym swoje stanowisko w sprawie odbudowy zachodniej pierzei.

Oto ono:

Pan
Rafał Bruski
Prezydenta Miasta Bydgoszczy
Rada Miasta Bydgoszczy
Szanowny Panie Prezydencie, Szanowni Radni Rady Miasta Bydgoszczy,

W związku z toczącą się od pewnego czasu publiczną dyskusją nad odbudową zachodniej pierzei Starego Rynku w Bydgoszczy chciałbym nawiązać do apelu SAP-u za odrzuceniem jej rekonstrukcji.

Na wstępie pragnę przypomnieć, że za historyczną odbudową zachodniej pierzei Starego Rynku w Bydgoszczy opowiedziały się m. in.: Wojewódzka Rada Ochrony Zabytków, Bydgoski Oddział Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków, Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy, Społeczna Rada ds. Estetyki Miasta, Bydgoski Odział Polskiego Towarzystwa Historycznego oraz Społeczny Komitet Rekonstrukcji Zachodniej Pierzei im. Andrzeja Szwalbego.

Odnosząc się do stanowiska korporacji zawodowej, Stowarzyszenia Architektów Polskich należy stwierdzić, że dyskusja powinna opierać się w głównej mierze na przesłankach, które zostały zawarte w „Rekomendacji Warszawskiej” w sprawie odbudowy i rekonstrukcji światowego dziedzictwa kultury, przyjętej podczas międzynarodowej konferencji „The challenges of World Heritage recovery. International conference on reconstruction”, która miała miejsce w maju 2018 roku, na Zamku Królewskim w Warszawie i w której uczestniczyli światowej klasy eksperci m.in. z ICOMOS, ICCROM i UNESCO.

Zawarto w niej nowoczesne standardy i dobre praktyki w zakresie odbudowy miejsc światowego dziedzictwa zniszczonych w wyniku konfliktów zbrojnych i kataklizmów naturalnych. W dokumencie odwołano się do przykładu i doświadczeń związanych z odbudową Warszawy po II wojnie światowej. W uznaniu dla heroizmu i poświęcenia polskiego społeczeństwa, które pełne determinacji odbudowało stolicę. W Rekomendacji, za istotne, uznano zwrócenie uwagi na konieczność „uwzględnienia potrzeb lokalnej społeczności, które doświadczyły traumy utraty swojego dziedzictwa, historii i tożsamości, a także podjęcia działań, pozwalających na odzyskiwanie przez nią pamięci, tożsamości oraz umożliwienia pojednania”.

Jest to oczywiście rekomendacja i nie stanowi ona żadnego prawa, niemniej wspólnie wypracowane i zawarte w niej sugestie powinny być w tak wrażliwych tematach, jak odbudowa utraconego dziedzictwa, artykułowane. Tym bardziej dziwi apel architektów w tak delikatnej materii jaką jest budowa tożsamości miasta. Wszak nie chodzi tutaj o bryłę architektoniczną, nie chodzi o budynek ale o tożsamość, coś niemierzalnego, coś czego nie jesteśmy w stanie przełożyć na liczby zawarte w projekcie architektonicznym.

Dlatego też tak ważnym jest, aby odtworzyć utracone dziedzictwo miasta, które stanowiło jego historię i które pozwoli pielęgnować pamięć. To społeczność miasta, a nie władze SAP, powinna zdecydować o przywróceniu świadectw historii Bydgoszczy.

Łączę wyrazy szacunku
Prof. zw. dr hab. Dariusz Markowski