Bydgoszcz24.pl

 

29 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Jerzy Riegel (1931–2019) fotografik. Z zawodu poligraf. Od 1967 r. członek Związku Polskich Artystów Fotografików. Zajmował się fotografią czarno-białą, a szczególnie techniką fotograficzną – izohelią. Swoje prace prezentował w wielu publikacjach i albumach m.in.  w wydanych przez Galerię Autorską J. Kaji i J. Solińskiego: Bydgoszcz minionego wieku,  Bydgoszcz Jerzego Riegla i poetów oraz Bydgoszcz zapomniana. Przygotował szereg wystaw indywidualnych i uczestniczył w licznych wystawach zbiorowych w kraju i zagranicą. Prace artysty znajdują się w zbiorach Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy, Muzeum Okręgowego w Toruniu, w wielu instytucjach publicznych oraz w zbiorach prywatnych w kraju i za granicą: w Anglii, Austrii, Bułgarii, Francji, Kanadzie, Niemczech, Nowej Zelandii, Szwecji i we Włoszech. Pochowany został na cmentarzu parafialnym pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa na Ludwikowie w Bydgoszczy. [Fot. Jacek Soliński]

*     *     *

Fotografik wyznawał zasadę artystycznej prostoty i zwięzłości. Zabieg ten polega na doborze przystępnych tematów, wystudiowanych kadrach i zrozumiałym przesłaniu. Kształtowana w ten sposób estetyka przyciąga widza. W refleksyjnych kompozycjach artysta szukał wyciszenia. Zdawał się nieustannie powtarzać: otwórzcie się na najprostsze piękno świata, a odkryjecie siebie samych w niezgłębionych pokładach własnej wrażliwości. Motywy zdjęć wprowadzają w stan wytchnienia. Odbiorca dostrzega oczywistości, które na ogół jawią się jako zbyt banalne, by uzmysłowić sobie ich niezwykłość. (...)

Miejskie pejzaże Jerzego Riegla kryją w sobie jakąś stateczność, upływ czasu ma tu inne odniesienie. Głęboki melancholijny ton zdaje się być dominujący. Fotografie mogą działać jak przystanki w wyobraźni. (...)  Uliczne krajobrazy jakby powtórnie zobaczone za pomocą izohelii, stają się miejscami „odtworzonymi z pamięci”. (...) Kolejne doznania mogą już być naszą retrospekcją.(...)

Poetycki klimat prac Jerzego Riegla wprowadza widza w taką właśnie rzeczywistość, wypełnioną równowagą i spokojem, pojawiające się tu wzruszenie budzi pamięć i rozwija poczucie autentycznej obecności opartej na przeżyciu i refleksji. (...)

                                                                                                                                                  Jacek Soliński

 

30 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Leon Romanow (1938–2001) artysta malarz. Ukończył w 1958 PLSP w Bydgoszczy. Studiował na Wydziale Sztuk Pięknych UMK w Toruniu w pracowni profesora Stanisława Borysowskiego. Dyplom z zakresu malarstwa uzyskał w 1963 roku. W latach 70. uczestniczył w działaniach polskiej awangardy artystycznej. W 1970 roku utworzył wspólnie z R. Wieteckim i A. Wiśniewskim Niezależną Galerię Nieistniejącą Nie. W 1970 eksponował w Galerii 10 (Warszawa) ciszę wzbogaconą zespołem dźwięków dochodzących z zewnątrz, co było w tym czasie bezprecedensowym wydarzeniem na skalę światową. W 1971 uczestniczył w Zjeździe marzycieli (Elbląg). Po 1972 zarzucił działania konceptualne. W 1981 utworzył i prowadził (do ogłoszenia stanu wojennego) galerię Linia podziału w Bydgoszczy. W latach 80. brał udział w ruchu plastyki niezależnej. W latach 80. i 90. uczestniczył w działaniach Galerii Autorskiej w Bydgoszczy. Autor 30 wystaw indywidualnych i uczestnik wielu wystaw zbiorowych. Był członkiem ZPAP.  Pochowany został na cmentarzu przy ul. Wiślanej w Bydgoszczy.  [Fot. Bogdan Dąbrowski]

*     *     *

 Malowany przez  niego pejzaż stanowi przejaw dys­cy­pli­ny i konsekwencji. Synteza wyznacza skalę rozwiązań formalnych. Dąże­nie do prostoty wyzwolonej ze wszyst­kie­go, co zbęd­ne, jest wy­ra­zem asce­tycz­nej postawy. Kon­se­kwent­nie stosowana własna, ściśle określona, teoria kompozycji po­zwo­li­ła artyście stworzyć oryginalny język wypowiedzi plastycznej. Leon sys­te­ma­tycz­nie rozwijał ele­men­ty obrazu – drogi, którą prze­mie­rzał. Był ni­czym „la­ic­ki mi­styk” sta­ra­ją­cy się zo­bra­zo­wać przej­ście z pro­fa­num do sacrum .(...) W tych kompozycjach można odnaleźć małe fi­lo­zo­ficz­ne trak­ta­ty o naturze wszechrzeczy, o rów­no­wa­dze ist­nie­nia, o dąże­niu do do­sko­na­ło­ści. Prostota środ­ków formalnych pozwala widzieć te ob­ra­zy jak znaki. Oszczędne w wyrazie, operujące czy­tel­ny­mi układami z figur geometrycznych, nie­mal­że otwie­ra­ją się przed wi­dzem. Są jak bramy dzie­lą­ce świat na to, co we­wnętrz­ne i ze­wnętrz­ne, co ma­te­rial­ne i duchowe. Po­wścią­gli­wość uży­tych środ­ków wyrazu niczego nie narzuca, pozwala ra­czej w różnych pla­nach prze­strze­ni obrazu od­na­leźć osobiste doświadczenia. Każdy, kto tu „wej­dzie”, może rozwinąć wła­sny opis świata. Ro­ma­now w swo­ich kom­po­zy­cjach nie opo­wia­dał, ale kon­tem­plo­wał, ogarniał obszar ta­jem­ni­cy, wskazując do niego tylko świe­tli­ste wej­ścia. Dobrze wie­dział, że do nie­wy­obra­żal­ne­go moż­na się zbliżać, wie­lo­krot­nie, ale tylko zbliżać. Nie­skoń­czo­no­ści nie spo­sób po­znać, ogar­nąć, prze­nik­nąć czy przed­sta­wić. Moż­na wska­zać kie­ru­nek, wy­two­rzyć na­strój sku­pie­nia, od­sło­nić szczelinę do światła, ale już nic więcej. (...)

                                                                                                                                           Jacek Soliński

 

31------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zofia Rybiańska (1925–2003) artystka malarka, pedagog. Ukończyła Wydział Sztuk Pięknych UMK w Toruniu w pracowni prof. St. Borysowskiego i prof. T. Niesiołowskiego. Była członkiem ZPAP. W latach 1960–1981  uczyła w  PLSP w Bydgoszczy malarstwa i rysunku. Autorka 10 wystaw indywidualnych oraz uczestniczka wielu plenerów i wystaw zbiorowych. Laureatka nagród m.in. MKiSz (III stopnia) za pracę pedagogiczną, Zasłużony Działacz Kultury – Odznaka XXX-lecia ZPAP – Bydgoszcz, Złoty Krzyż Zasługi – Zasłużony dla województwa bydgoskiego. Prace  w zbiorach muzeów w Bydgoszczy, Włocławku, Chełmnie oraz w zbiorach prywatnych. [Fot. Zbigniew Lubaczewski]

*     *     *

Zofia Rybiańska była artystką skromną i  ujmującą. Emanowało z niej ciepło, serdeczność  i wrażliwość. Taka była też jej twórczość: spontaniczna i  pełna optymizmu. Koloryzm w tym wydaniu mógł oczarowywać. Impresje na temat światła i natury budziły podziw; trudno było przejść obojętnie obok prac o tak wspaniale wysmakowanej tonacji barwnej. Artystka miała rzadką zdolność szybkiego notowania malarskich wrażeń. Doświadczenia impresjonizmu i postimpresjonizmu były dla Zofii Rybiańskiej  naturalnym środowiskiem, w którym dobrze się czuła i z którego umiejętnie umiała korzystać. Malowane spontanicznie pejzaże i martwe natury dowodzą estetycznego smaku, mają w sobie delikatność, umiar, wyczucie proporcji, harmonię i wdzięk. Używane środki artystyczne sprawiały, że te obrazy zyskały swój indywidualny charakter. Kiedy odwiedziłem  ciężko już chorą malarkę w hospicjum, ku swojemu zdziwieniu, odnalazłem osobę uśmiechniętą, o pogodnej twarzy. To wrażenie było niezwykłe. Dziś wiem, że promieniowała z niej ta sama radość życia, którą pozostawiła w swoich obrazach.

Jacek Soliński

 

32 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Lech Skarżyński (1950–1978) artysta rzeźbiarz, taternik. Mieszkał i tworzył w Bydgoszczy. W 1971 r. ukończył II LO. Tworzył głównie w drewnie i gipsie. Do jego najważniejszych rzeźby należą: Tryphid (1975), Narodzimy trębacza (1974), Portret I.O. (1974). Autor kilku wystaw indywidualnych. Zginął śmiercią tragiczną w Tatrach.

*     *     *

Drewno jest sprzymierzeńcem rzeźbiarza. Każdy jego kawałek zawiera w sobie zarys, ba, gotową rzeźbę wystarczy ją tylko zauważyć: zrozumieć jego mowę i rzetelnie tylko iść jej śladem, aby odkryć wewnętrzną tajemnicę drewna, powołać do życia rzeźbę. Drewno nie ukrywa w sobie jednej formy przestrzennej, lecz cały ich szereg, rzeźbiarz winien jedynie dokonać wyboru - zdecydować się na najbardziej doskonalą, czyli tą, którą jest w stanie pojąć, zrozumieć i wyprowadzić dłutem najdoskonalej. W trakcie żmudnych rozmów z drewnem pojmuje się jego istotę coraz głębiej i stopniowo osiąga coraz doskonalsze formy, przestrzenie. Nie, wolno działać przeciw drewnu (nie podążając za jego głosem). bo mści się to w efekcie martwym kształtem, rzeźbą sztuczną, bez "życia", zawierającą wszystko to, co leży poza jej specyficzną naturą. Mowa kamieni jest podobna, każdy materiał wystawia swoje formy istnienia, które uważny "słuchacz" powołuje do życia w rzeźbach.

Wytężony dialog Lecha Skarżyńskiego przerwała tragiczna śmierć 17 marca 1978 roku w wieku 27 lat, pod lawiną w Tatrach. Specyficznie rzeźbiarskie widzenie nakazywało Mu wchodzić głębiej i głębiej w obszary monumentalizmu i liryki - oddane z taką mocą w Jego rzeźbach. Jest coś niewyrażalnie wzruszającego w zespoleniu obu tych pierwiastków w Jego formach monumentalnego liryzmu. Zapraszam w imieniu już nieobecnego Autora do uczestnictwa w Jego rozmowie niestety tak nagle przerwanej, licząc, że wybaczyłby mi te chropawe i niedoskonałe słowa.

Krzysztof Soliński

 

33 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

*     *     *

(…) Henryk Słysz czerpie z doświadczeń awangardy, z poetów takich jak Przyboś, Białoszewski czy Milczewski-Bruno. Zwłaszcza ci dwaj ostatni, piewcy Polski podmiejsko-wiejskiej, zdają się patronować poezji gościeradzanina.  Metafory są tu „powykręcane” niekiedy do tego stopnia, że ma się wrażenie, iż warstwa znaczeniowa ustępuje miejsca warstwie obrazowej czy brzmieniowej. Pojawia się również przeciwstawienie zadowolonej z siebie, wypranej z wartości etycznych cywilizacji (…). Gościeradzki poeta do ostatnich utworów pozostaje przede wszystkim piewcą życia – trudnego, gorzkiego, ale przecież też pięknego i niosącego nadzieję. Tę nadzieję wyraża krótkie słowo „jeszcze” powtarzane kilkakrotnie w jednym z wierszy. W tym „jeszcze” jest i nienasycenie, i poczucie kresu. Z czasem ton wierszy Słysza staje się coraz bardziej nostalgiczny, „bluesowy”, zaokienne krajobrazy przenikają się ze wspomnieniami cygańskich taborów (…) Poezja Słysza zasługuje na to, by być odbieraną nie tylko przez pryzmat prywatny, towarzyski. Jest samoistnym zjawiskiem na mapie polskiej literatury. (…). Poeta z Gościeradza konsekwentnie budował swój świat i można powiedzieć, że wyśpiewał swój los do końca. To rzadkie u poetów w ogóle, a właściwe jedynie poetom z „Bożej łaski”.

Jarosław Jakubowski

 

34 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Krzysztof Sochoń (1958–2018) poeta. Debiutował w „Zdarzeniach” – Białostockim Informatorze Kulturalnym w latach 80. ubiegłego wieku. Drukował swoje wiersze w „Gościu Niedzielnym”, „Migotaniach”, antologii Powrót aniołów (Warszawa 2000). W 2019 r. ukazał się tom jego wierszy Boski poranek. Interesował się muzyką jazzową i literaturą, uprawiał z pasją wędkarstwo. Przez wiele lat prowadził szkółkę tenisową w Wasilkowie.

*     *     *

Wiersze Krzysztofa Sochonia złożone są ze słów bardzo prawdziwych, mocno wrośniętych w doświadczenie, w przeżycie, w doznanie. To są wiersze ciężkie klęskami i potknięciami człowieka idącego ziemską drogą przez wszystkie pory dnia i roku, ale przecież jest w tych wierszach także jakaś piękna i niezwykła lekkość myśli, i uczucia, jakaś duchowa niezależność, jasność i wolność. Takie wiersze mógł napisać tylko poeta o wielkiej wrażliwości, zwrócony ku sobie, ale i zwrócony ku światu, pochylający się nad rzeczami drobnymi i zarazem śmiało spoglądający na odległe i nieznane horyzonty.  

            W tych wierszach tonacja lirycznego wyznania splata się z tonacją modlitewną. Obydwie jakby dążą do siebie, nakładają na siebie i wzajemnie wzmacniają, tworząc układ drgający mową żywą, pokorną, ale i buntowniczą zarazem. Bo Krzysztof Sochoń jeśli był pokorny to tylko wobec Boskiej wielkości, a jeśli się buntował to tylko przeciwko ludzkim słabościom, które „Boski poranek”, tę jedyną i niepowtarzalną chwilę stworzenia zamieniają na szare ludzkie popołudnia i wieczory. 

Wojciech Kaliszewski

 

*     *     *

(...) Nie sądzę, żeby coś z tego wynikało. Mogło wynikać. W gruncie rzeczy nie mam przecież nic do zrobienia. Bowiem jeśli nic nie zrobię – cóż może się istotnego stać? Jeśli zrobię natomiast – to jakiż sens z tego wyniknie? Najlepiej niczego nie dotykać. Przemykać ostrożnie, niezauważenie. Nigdzie nie być trwale. Nie przebywać dłużej. Z nikim nie być. Nic ponad konieczność. A i tego unikać. Być samemu sobie. Dla siebie. Nigdy bowiem nikt i nic nie będzie bliższe, trwalsze, własne, ponad własną samotność. Nie ma po co ulegać iluzji. Ona jest zawsze. Ona jest dana. I trzeba ją chronić, jak coś naprawdę skończenie własnego, cennego. Z nikim jej nie dzielić. Wobec nikogo jej nie otwierać. Nie otwierać siebie wobec nikogo. Najlepiej nic nie chcieć od innych. Nie skazywać się na kogokolwiek. Unikać czyjejkolwiek obecności. Uczynić jedno – swoje istnienie dla siebie. Nikogo nim nie obciążać. Być konsekwentnie samotnym. Samotność jest bowiem najwyższym i jedynym, najpewniejszym dobrem. Życie samotne jest jedyną pełnią istnienia, wyłączną możliwością korzystania z siebie dla siebie. Uczciwym, rzetelnym, wykorzystaniem w pełni siebie. Tylko nic nie chcąc od innych można mieć wszystko, co najcenniejsze.

Krzysztof Soliński, Jeżeli, Bydgoszcz 2007 (fragmenty)

*     *     *

( ... ) Malarstwo Joanny Witt-Jonscher można by – formalnie rzecz biorąc – uznać za naiwne. Nie ma tu akademickiego modelunku, konsekwentnego światłocienia, gamy barwnej opartej na analizie doświadczeń estetycznych któregoś z kierunków XX wieku. Jest natomiast pewna opisowość w traktowaniu postaci i pejzażu: artystka "mówi" o kobietach z wielkimi oczami w ogromnych kapeluszach; o kuszących pończochach dziewczyny z wyzywającymi czerwonymi ustami; o katedrze, rysującej się na tle nieba jak zamek z baśni.

"Uważam - napisała Joanna Witt-Jonscher w krótkim wyznaniu artystycznym - że nie ma literackości w sztuce. To bzdura wymyślona przez krytyków." A jednocześnie sama wciąż wyobraża w swym malarstwie postaci literackie: dziewczynkę z zapałkami Andersena, ciocię Jolę z wiersza Marii Jasnorzewskiej-Pawlikowskiej, Nanę Zoli, Heddę Gabler Ibsena. Żyje więc w kręgu literatury, żyje poezją, teatrem, obcuje z postaciami stworzonymi przez powieściopisarzy i dramaturgów.

I w pewnym momencie - postaci te tak konkretyzują się w jej wyobraźni, że artystka może stworzyć ich wizerunki. Czy też raczej potrzeba stworzenia wizerunku przekształca się w malowanie. Wtedy rodzą się na nowo: ciocia Jola, Hedda Gaber, Nana. Postaci statyczne, ukazane frontalnie, w centrum obrazu. Jednocześnie mocno zarysowane, a przy tym zawsze jakby owiane mgłą, wyłaniające się z mgły.

Jest coś zjawiskowego w tym malarstwie, w tym właśnie wyłamaniu się obrazu, stawianiu się, dopełnianiu. Dobór pięknych barw, subtelnych linii nie ma w sobie nic ze stylizacji, przeciwnie, zawsze zachowuje świeżość, szczerość elementów. Pozornie - obrazy te są bardzo proste, zawierają niewiele elementów. Dopiero dłuższe obcowanie z nimi pozwala uświadomić patrzącemu, że ten świat malarskiej wyobraźni pozostaje żywy, wciąż zagadkowy.

Andrzej Osęka

 

37------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Edward Woyniłłowicz (1847–1928) pisarz, działacz społeczny. Ze strony matki – potomek Wańkowiczów i Moniuszków, ze strony ojca potomek rodu, którego dokonania Henryk Sienkiewicz wykorzystał w Trylogii. Właściciel majątków Sawicze i Puzów niedaleko  Nieświeża. Prezes Mińskiego Towarzystwa Rolniczego i Koła Polskiego w Radzie Państwa w Rosji.  Założyciel wielu instytucji ważnych dla  rozwoju regionu, hojny darczyńca. Kiedy traktat ryski w 1921 roku sprowadził go do Bydgoszczy, na Kresach zostało największe dzieło jego życia – kościół w Mińsku pw. Św. Św. Symeona i Heleny. W Bydgoszczy napisał książkę Wspomnienia 1847-1928.  Tu był prezesem Związku Polaków z Kresów Wschodnich. W czerwcu 2006 prochy Woyniłłowicza przeniesione zostały z cmentarza Starofarnego do stolicy Białorusi Mińska.  Dwa lata później, w Bydgoszczy w 80. rocznicę jego śmierci otwarto wystawę „Cierń Kresowy”. Zaprezentowano ją w Galerii Autorskiej, kilka metrów od kamienicy przy ul. Cieszkowskiego 9, gdzie w latach dwudziestych  XX w. działała dobrze Woyniłłowiczowi znana Kuchnia Kresowa.  Z inicjatywy archidiecezji mińsko-mohylewskiej powstał pomysł wyniesienia go na ołtarze. Stolica Apostolska wyraziła zgodę na rozpoczęcie procesu beatyfikacji w 2015 wydając tzw. Nihil obstat, po czym 10 kwietnia 2016 w kościele św. Szymona i św. Heleny w Mińsku, uroczystą mszą świętą  sprawowaną przez abp. Tadeusza Kondrusiewicza rozpoczął się ten proces na szczeblu diecezjalnym. Warto dodać, że jest to pierwszy proces beatyfikacyjny w historii Białorusi. Odtąd przysługuje mu tytuł Sługi Bożego.

 

O majątku

Albowiem własność, powstała przez zabiegi, pracę i oszczędność uszlachetnia człowieka, dodaje bodźca osobistej inicjatywie – wówczas gdy własność nabyta przemocą nad cudzą własnością demoralizuje, odbiera chęć do pracy i każe szukać poprawy bytu nie w pracy osobistej, a w pożądaniu cudzego mienia.

 

O pogromie

Ze smutkiem jeszcze konstatować mi wypada, że najgorszymi okazali się ludzie, których nie tylko ojcowie, ale nawet dziadowie  we dworze się porodzili i całe życie spędzili na służbie mojej rodziny, których wnukowie ode mnie pomoc w wychowaniu otrzymywali, o zabezpieczenie losu których, na wypadek mojej śmierci, wciąż przemyśliwałem i którym ufać miałem najzupełniejsze prawo.

 

O emigracji

Emigracja nigdy z korzyścią dla kraju rządzić krajem nie może, bo wynosi z kraju nastroje tylko tej chwili, w której kraj opuszcza, a nie trzyma ręki na pulsie, który w danej chwili bije, według którego orientować się należy.

 

O pamięci

Do młodzieży zwracam się, do tej, co nasze miejsca zajmie. Niech pamięta, jakeśmy pracowali, cośmy przeżyli. Przekazujemy wam, panowie młodzi, zasady honoru, pracy i prawdy, którym służyliśmy.

Edward Woyniłłowicz, Wspomnienia 1847-1928, Wilno 1931