Dr Rafał Sierchuła jest historykiem, publicystą i badaczem dziejów obozu narodowego. W zaprezentowanym dzisiaj w Domu Polskim wykładzie przedstawił historię życia ostatniego komendanta Narodowych Sił Zbrojnych, Stanisława Kasznicy. Można by powiedzieć, że to wzorcowa historia polskiego bohatera narodowego, wychowanego i wykształconego w wolnej Polsce międzywojennej (1918-1939).

Stanisław Kasznica urodził się we Lwowie w 1908 r. Był synem profesora i dwukrotnego rektora Uniwersytetu Poznańskiego. Na poznańskim uniwersytecie ukończył studia prawnicze. Był działaczem ?Bratniej Pomocy? i już od 1934 r. związał się z organizacjami narodowymi. Działalność polityczną rozpoczął w Obozie Wielkiej Polski. Od kwietnia 1934 działał w Obozie Narodowo-Radykalnym (ONR-ABC).

Gdy wybuchła wojna, został zmobilizowany i brał udział w kampanii wrześniowej w 1939. W armii gen. Tadeusza Kutrzeby walczył w bitwie nad Bzurą, spod Kutna przeszedł do Warszawy, bronił stolicy. Za walki te odznaczony został Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari.

Od października 1939 działał już w konspiracji. Przejawiał przywódcze uzdolnienia – kierował łącznością Związku Jaszczurczego i Narodowych Sił Zbrojnych, jednocześnie był kierownikiem grupy prawno-administracyjnej i szefostwa administracji. Walczył w powstaniu warszawskim, a gdy chyliło się ono ku upadkowi udało mu się wyjechać do Częstochowy. We wrześniu 1944 został mianowany komendantem Okręgu VIII Częstochowa NSZ. Potem przechodził kolejne szczeble w hierarchii NSZ. W sierpniu 1945 r., po wyjeździe na Zachód Komendanta Głównego NSZ mjr./gen. bryg. NSZ Zygmunta Broniewskiego został p.o. Komendanta Głównego NSZ. Pełnił tę funkcję do lutego 1947. Stanisław Kasznica nosił kilka pseudonimów: ?Maszkowski?, ?Przepona?, ?Wąsal?, ?Wąsowski?.

W lutym 1947 roku został aresztowany przez UB. Za działalność niepodległościową skazany został na czterokrotną karę śmierci i kary dodatkowe takie jak utratę praw publicznych, obywatelskich i honorowych oraz konfiskatę mienia i na zasadzie sumowania wyroków komunistyczny sąd wymierzył mu karę łączną ? karę śmierci. Prezydent Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Wyrok wykonano 12 maja tego roku w więzieniu mokotowskim przez rozstrzelanie. Ciała nie wydano rodzinie. Zostało one skrycie, bezimienne, w mundurze Wehrmachtu, wrzucone do zbiorowego dołu i pogrzebane w nieznanym i nieoznakowanym miejscu. Przez komunistycznych oprawców sądowych i w ówczesnej propagandzie przedstawiony był jako kolaborant, przestępca, szpieg i przeciwnik demokracji.

Dopiero 20 sierpnia 2009 r. “za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej” został Stanisław Kasznica pośmiertnie odznaczony postanowieniem prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.
Szczątki Stanisława Kasznicy zostały odnalezione w 2012 podczas prac wykopaliskowych na terenie Kwatery na Łączce (wśród 117 osób), a następnie zidentyfikowane.

Dzięki Bydgoskiemu Klubowi Historycznemu im. gen. Stefana Roweckiego “Grota” w Bydgoszczy przypomniana została kolejna wielka postać czasów wojny, o której pamięć miała zostać zabita.