Pod koniec zeszłego roku w serii Biblioteki „Toposu” ukazały się trzy niezwykłe antologie: Ranek / Mane. Eseje – szkice – przyczynki krytyczne, Południe / Meridies, proza i Wieczór / Vespera, poezja. Ich autor, Krzysztof Kuczkowski, gdyński poeta, eseista, od ponad 25 lat jest redaktorem naczelnym pisma „Topos”. To on podjął się tego trudnego zadania: wybrał teksty, zredagował poszczególne tomy. Sercem tej trylogii jest niewątpliwie ostatnia książka, czyli Wieczór / Vespera. W niej na prawie 400 stronach pomieszczono wiersze 37 poetów. Układ antologii jest chronologiczny, tzn. na sam początek zostają „wyrzuceni” nestorzy polskiej poezji. Tak też się składa, że antologię otwierają wiersze bydgoszczanina, Kazimierza Hoffmana, a wśród nich Bory w grudniu, który wcześniej publikowany był w zbiorze A-dur wydanym w 2007 r.
Wiersze Hoffmana sąsiadują z wierszami kolejnego nestora poezji polskiej, urodzonego w 1931 r. w Bydgoszczy Zbigniewa Jankowskiego. Poeta, prywatnie mąż poetki Teresy Ferenc, ojciec poetki Anny Janko, od 1975 r. mieszka w Sopocie. W zbiorze Wolne miejsce wydanym w 2016 r. znalazł się wiersz Modlitwa ze śmiercią, który opatrzony został cytatem z Pierwszego Listu św. Pawła Apostoła do Koryntian: „Jako ostatni wróg zostanie pokonana śmierć” (1 Kor 15, 26)
We wstępie Kuczkowski napisze: „W antologii najliczniej reprezentowane są roczniki pięćdziesiąte, i bardziej jeszcze, sześćdziesiąte, a więc dzisiejsi sześćdziesięcio- i pięćdziesięciolatkowie, którzy powoli zajmują pozycję ustępujących mistrzów”. I cóż dodać, tak powinna wyglądać porządna antologia, powinna być hierarchia, zachowane autorytety, oddanie należnej czci ludziom, którzy jak Hoffman, już nie żyją, czy jak Jankowski, przeczuwają, że czas ich ziemskiej wędrówki się kończy. Ale wracając do roczników sześćdziesiątych, o których pisze redaktor naczelny „Toposu”, natrafiamy tu na wiersze urodzonego w Namysłowie, zamieszkałego w Gnieźnie, a od lat należącego do bydgoskiego oddziału SPP, Macieja Krzyżana, w tym na publikowany pierwotnie w zbiorze z 2013 r. (Rekolekcje, czyli zapiski z trzeciego piętra) wiersz: O współczesnej poezji:
W tej „bydgoskiej rodzinie” Krzysztofa Kuczkowskiego najmłodszym jest urodzony w 1974 r. Jarosław Jakubowski, stały współpracownik „Toposu”. Kuczkowski publikuje jego 10 wierszy, w tym Ojcowiznę ze zbioru Pseudo z 2012 r. Wiersz dedykowany jest Arturowi Nowaczewskiemu:
I jeszcze jeden bydgoski akcent: na okładkach antologii wykorzystano obrazy Ryszarda Czajkowskiego, które były zresztą prezentowane na Bydgoszcz24.pl w zainicjowanym przez Jacka Solińskiego cyklu Życie w ukryciu.
Czym są te trzy antologie, a w szczególności prezentowana tutaj Wieczór / Vespera? Na pewno świadectwem trwania, tworzenia poetyckiej hierarchii, a także – dla samego Kuczkowskiego – podsumowaniem prawie 30 letniej ciężkiej pracy na rzecz wspólnoty. Jest to też międzypokoleniowy dyskurs, wskazanie, że poezja przełamuje wszelkie ograniczenia, również te związane z wiekiem. W antologii rozmawiają ze sobą albo mówią do nas poeci, którzy już są po drugiej stronie, nestorzy i poeci w średnim wieku. Ci, którzy zajmują się nią pół wieku i więcej oraz ci, którzy zaczęli pisać wiersze zaledwie przed kilkunastu laty. Ale chodzi o coś „więcej” – jak we wstępie powie Kuczkowski i powoła się na słowa prof. Jarosława Ławskiego: „Tam, gdzie jest Poeta, jest i więcej”. I trudno, czytając antologię, nie przyznać im racji.
Bartłomiej Siwiec
Okładka antologii poezji pt. wieczór / vespera - Biblioteka "Toposu"