Koło zębate jest podstawowym elementem każdej przekładni zębatej, odgrywając kluczową rolę w prawidłowym działaniu zróżnicowanych mechanizmów – od prostych układów napędowych po zaawansowane projektowo turbiny. Koła zębate – tworząc rozbudowane przekładnie – zapewniają wszystko to, czego oczekuje się od działania układu: łatwość obsługi, prostotę konserwacji, wydajność i żywotność mechanizmów oraz równomierne działanie. Stąd ich niekwestionowana popularność branży mechanicznej, automatycznej i narzędziowej.
Z czego zbudowane jest koło zębate?
Produkcja kół zębatych, o której więcej można dowiedzieć się na przykład na zmmborkowscy.pl, daje nam wytworzony przedmiot o bardzo szerokim polu zastosowania. Postrzega się go głównie przez pryzmat dużych elementów konstrukcyjnych, ale nie mniej istotny jest też w kontekście prawidłowego działania drobnych elementów – na przykład zegarków.
Koła zębate mogą być wykonane zarówno w całości z jednego kawałka materiału, jak i osobno z wieńca i piasty połączonych ze sobą na przykład metodą spawania. Mimo stosunkowo prostej budowy, koła zębate przyjmują zróżnicowane formaty – kluczową kwestią jest w tym przypadku kształt uzębienia. W ten sposób koła zębate można podzielić na warianty stożkowe i walcowe. W przypadku tych ostatnich, rodzaj uzębienia dzieli je na koła zębate:
- skośne,
- proste,
- daszkowe.
Nieco inaczej wygląda podział kół stożkowych. W ich przypadku nie ma wariantu daszkowego – występują natomiast koła o uzębieniu łukowym.
Parametry geometryczne kół zębatych
Choć koło zębate postrzegane jest przede wszystkim przez pryzmat liczby zębów, jest ona zaledwie jednym z parametrów precyzujących specyfikę danego elementu. Należy pamiętać, że zazębiające się koła stanowią tylko element układu, który działa tak, by przenieść napęd w przekładni zębatej. Stąd tak ważne są detale i dopasowanie wszystkich parametrów geometrycznych koła zębatego. Są to:
- z – liczba zębów,
- d – średnica podziałowa,
- da – średnica wierzchołkowa,
- df – średnica stóp,
- db – średnica koła zasadniczego,
- p – podziałka,
- m – moduł zęba,
- s – szerokość zęba,
- h – wysokość zęba,
- ha – wysokość głowy zęba,
- hf – wysokość stopy zęba,
- x – współczynnik korekcji.
Możliwości wykorzystania kół zębatych
Podstawowym obszarem zastosowania kół zębatych są przekładnie. Tego rodzaju konstrukcje łączą sprawność mechanizmu z wydajnością pracy. Powszechnie używa się ich jako formy reduktorów działających na poziomie wałów wejściowego i wyjściowego. Możliwości zastosowania kół zębatych obejmują głównie przemysł produkcyjny i maszynowy. Są one wykorzystywane między innymi w maszynach rolniczych, urządzeniach gospodarstwa domowego, górnictwie, energetyce czy branży transportowej.
Najważniejsze cechy i zalety tej opcji doceniane są też w produkcji precyzyjnej. Obejmuje ona nie tylko wspomniane wcześniej systemy zegarów, ale także wszelkie inne niewielkie produkty wykorzystujące działanie przekładni. Ważną kwestią – niezależnie od zastosowania – jest baza materiałowa, z której wykonywane są koła zębate oraz przekładnie. Są one używane również do stałej i równomiernej pracy, więc istotne jest, by surowiec był dostosowany do tego rodzaju obciążeń czasowych.