Prawo do firmy jest jednym z podstawowych przysługujących przedsiębiorcy praw. Nabywa się je przez sam fakt prowadzenia działalności, nie podlega zbyciu. Firma jest oznaczeniem sygnującym przedsiębiorcę, nazwą pod którą działa i na której opiera swój dorobek zawodowy. Zagadnienie firmy zostało uregulowane w przepisach Kodeksu cywilnego w dziale poświęconym przedsiębiorcom, z którymi jest ona ściśle związana:

art. 432 KC § 1 KC : Przedsiębiorca działa pod firmą

Jak wynika z powyższego przepisu firma służy przedsiębiorcy do prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej. Firma pełni przede wszystkim funkcję indywidualizującą przedsiębiorcę.

art. 434 KC: Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to włączenia do firmy pseudonimu lub określeń wskazujących na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz innych określeń dowolnie obranych.

W świetle art. 434 firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko, można do nich dołączyć pseudonim lub określenia wskazujące na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz inne określenia dowolnie obrane. Powyższe oznacza, że z mocy prawa firma, pod którą działa osoba fizyczna, musi co najmniej zawierać jej imię i nazwisko.

art. 435 KC: § 1. Firmą osoby prawnej jest jej nazwa.

§ 2. Firma zawiera określenie formy prawnej osoby prawnej, które może być podane w skrócie, a ponadto może wskazywać na przedmiot działalności, siedzibę tej osoby oraz inne określenia dowolnie obrane.

Zgodnie z przytoczonym przepisem firmą osoby fizycznej jest nazwa tj. abstrakcyjna (dowolna) forma słowna, która musi jednak spełniać wymaganie określone w §2 tj. określać formę prawną, może również wskazywać na przedmiot działalności i siedzibę.

Przepisy kodeksowe określają dość precyzyjnie czym jest firma i jakie rodzaje podmiotów ją posiadają, należy również zauważyć, iż firma przedsiębiorcy niezależnie czy jest to osoba fizyczna czy prawna podlega wpisowi do odpowiedniego rejestru – jest to o tyle istotne, iż będzie miało wpływ na pierwszeństwo powstałe poprzez wpis firmy do tego rejestru w przypadku sporu pomiędzy przedsiębiorcami.

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego firma przedsiębiorcy jest niezbywalna:

art. 439 § 1 KC: Firma nie może być zbyta

Firma może być przedmiotem umowy licencyjnej – pod warunkiem, że nie będzie to wprowadzać w błąd.

art. 439 §2 KC: Przedsiębiorca może upoważnić innego przedsiębiorcę do korzystania ze swej firmy, jeżeli nie wprowadza to w błąd.

Firma przedsiębiorcy ma charakter wyłączny - powinna odróżniać się dostatecznie od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku.

Zgodnie z zasadą jedności firmy przedsiębiorca może posługiwać się tylko jedną firmą,

Prawo do firmy powstaje w chwili pierwszego rzeczywistego, publicznego i związanego z przedmiotem działalności przedsiębiorcy użycia firmy na danym rynku.

Oznacza to, że prawo przedsiębiorcy do firmy może powstać jeszcze przed wpisem do odpowiedniego rejestru. Zgodnie z tym, należy stwierdzić, iż prawo do firmy powstaje w chwili pierwszego jej użycia w obrocie gospodarczym a nie z chwilą wpisu jej do odpowiedniego rejestru. Chwilę wpisania do odpowiedniego rejestru możemy uznać za ostatni moment powstania prawa do firmy tj. w przypadku kiedy przedsiębiorca nie zaczął faktycznej działalności przed chwilą wpisu do rejestru, to ten moment należy uznać za czas powstania prawa do firmy.

Kiedy wygasa prawo do firmy? Co do zasady wygasa ono z momentem zaprzestania prowadzenia działalności przez przedsiębiorcę lub utraty statusu przedsiębiorcy – tak samo jak w stosunku do powstania tego prawa, sam fakt istnienia wpisu w odpowiednim rejestrze nie świadczy o tym, iż przedmiot uprzednio uprawniony do firmy dalej prowadzi pod nią działalność – czyli mówimy o faktycznym posługiwaniu się firmą w obrocie a nie jedynie formalnym wpisie w odpowiednim rejestrze.

Prawo do firmy jest uprawnieniem bezwzględnym skutecznym wobec wszystkich, jest dobrem o charakterze osobisto-majątkowym.

Prawo do firmy a uprawnienia przedsiębiorcy:

art. 4310 KC:

Przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać usunięcia jego skutków, złożenia oświadczenia lub oświadczeń w odpowiedniej treści i formie, naprawienia na zasadach ogólnych szkody majątkowej lub wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia.

Możemy wyróżnić pozytywny oraz negatywny charakter prawa do firmy, w aspekcie pozytywnym prawo do firmy obejmuje uprawnienie do używania firmy oraz do udzielania upoważnienia do korzystania z firmy, ale i uprawnienie do dochodzenia roszczeń wobec osób, które bezprawnie to prawo naruszają. W znaczeniu negatywnym może kształtować pewne obowiązki dla przedsiębiorcy. Przede wszystkim wynikający z art. 432 § KC obowiązek posługiwania się przez przedsiębiorcę firmą w obrocie.

Przepisy kodeksu zapewniają przedsiębiorcy ochronę prawa do firmy, pod warunkiem, że naruszenie prawa do firmy cechowało się bezprawnością. Jeśli do takiego naruszenia doszło przedsiębiorca, może żądać usunięcia skutków naruszenia poprzez złożenie przez naruszającego oświadczenia lub oświadczeń o odpowiedniej treści i formie a także żądać naprawienia powstałej przez takie działanie szkody.

Prawo do firmy a znak towarowy

Podstawowa różnica pomiędzy znakiem towarowym a firmą polega na tym, że znak towarowy indywidualizuje i pozwala odróżniać produkty, a firma przedsiębiorców. Bardzo często mamy jednak do czynienia z przypadkami, że firma przedsiębiorcy jest tożsama z jego znakiem towarowym. Wówczas różnice w rolach, jakie pełnią te oznaczenia, są niezauważalne.

W przypadku kolizji znaku towarowego i firmy różnych przedsiębiorców kluczowe znaczenie ma czas, a obowiązująca zasadą jest zasada pierwszeństwa. Obecne już na rynku i znane przez odbiorców znaki towarowe nie powinny zawierać się w firmie innych przedsiębiorców, ponieważ mogło by to powodować ryzyko wprowadzenia konsumentów w błąd.

Jeśli znak towarowy został zarejestrowany wcześniej niż firma, to prawo uzyska właściciel znaku. Jeżeli najpierw została zarejestrowana firma, to uprawniony do firmy będzie miał prawo do używania tego oznaczenia.

Firma, nazwa przedsiębiorstwa i znak towarowy to określenia, które są bardzo często mylone. Wynika to z tego, że często przedsiębiorcy korzystają z jednego oznaczenia dla każdego z powyższych.

Dwóch różnych przedsiębiorców może używać tego samego oznaczenia, ale każdy w innym charakterze. Najważniejsze dla przedsiębiorcy w ewentualnym sporze będzie wykazanie przysługującego pierwszeństwa.